Zithouding 

Bekkenstand en wervelkolom 

De bekken en de wervelkolom vormen de basis voor een optimale zithouding [1]. De bekken hebben een optimale stand wanneer ze licht naar voren gekantelde zijn [2]. Dit zorgt er ook voor dat de rest van de wervelkolom gemakkelijker rechtop blijft [3]. Als de bekken naar achteren kantelen, komt er een onderuitgezakte houding [2]. Afbeelding 1 laat zien dat als de loodlijn achter het scharnierpunt van de bekken valt, de bekken licht naar voren kantelen, met een rechte wervelkolom als gevolg. 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Afbeelding 1: Loodlijn ten opzichte van bekken scharnierpunt [4] 

​

Rolstoel breedte

Het heeft de voorkeur om een smalle rolstoel te hebben zodat er gemakkelijk in de ruimte kan worden gereden en gedraaid. De zitbreedte van het kind kan gemeten worden in zit. Hierbij wordt een paar centimeter aan toegevoegd als ruimte voor bijvoorbeeld winterkleding [5].  

 

Rolstoel hoogte/zithoogte

Vaak wordt de regel aangehouden dat is de armen langs de rolstoel hangen, de vingertoppen op de lijn van de as van de achterwielen komt. Met een te hoge zit, is het lastiger om te duwen. Als de zithoogte te laag is, worden de schouders opgetrokken tijdens het duwen [5,6].  

 

Zitdiepte 

De zitdiepte is afhankelijk van de lengte van het bovenbeen. Over het algemeen wordt de regel aangehouden dat er maximaal 2 vingers tussen de knieholte en de zitting passen. Kinderen die trippelen in hun rolstoel hebben mogelijk meer ruimte nodig om hun voeten goed onder de rolstoel te kunnen plaatsen [5].  

 

Rugleuning 

Voor een actieve houding in de rolstoel, is het wenselijk om een lage rugleuning toe te passen. Hierdoor heeft een kind meer bewegingsvrijheid en is het makkelijker om de hoepels te duwen. Er zijn verschillende rugleuningen beschikbaar. Het doel van de rugleuning is dat het de bekken en onderrug goed ondersteund. Rugleuningen met spanbanden zijn hiervoor goed in te stellen op de persoon [3,5,6]. Sommige rugleuningen bieden ook ondersteuning aan de zijkant [5]. Het verschil tussen volwassenen en kinderen is dat kinderen een mindere holling in de onderrug hebben. Waar je bij volwassenen extra ondersteuning in de onderrug wilt bieden, wil je dit niet bij kinderen doen. Ondersteuning bij de onderrug, duwt de romp van het kind naar voren [7,8]. 

 

Achterwielen

De wielen kunnen op sommige rolstoelen verplaatst worden. Een regel die aangehouden kan worden is dat als het kind de bovenkant van het wiel vasthoudt, is er een 90 graden hoek in de elleboog [3]. Als de wielen meer naar achter geplaatst worden is de rolstoel stabieler. Echter als ze te ver naar achteren geplaatst worden is het vermoeiender om de rolstoel te duwen [3]. Het is dan zwaarder voor de schouderspieren en er komt meer gewicht op de voorwielen, waardoor de rolstoel zwaarder is om vooruit te duwen [9]. Als de wielen verder naar voren geplaatst worden is het gemakkelijker wheelies te doen [9]. Echter als de wielen te ver naar voren worden geplaatst kan de rolstoel gemakkelijker achteruit kiepen [9]. 

 

Wighoek 

De wighoek is de hoek die de zitting en de rugleuning met elkaar maken [6,7]. Het heeft invloed op hoe stabiel je in je rolstoel blijft zitten (afhankelijk van de rompstabiliteit). Het is wenselijker om een wighoek kleiner dan 90 graden te hebben. Dit betekent dat de voorkant van de stoel hoger staat. Dit zorgt ervoor dat de bekken achterin de stoel blijft zitten. Bij een grote wighoek, bijvoorbeeld van 90 graden, kan een onderuitgezakte houding ontstaan bij een passieve houding. Als kinderen trippelen in de rolstoel is een wighoek van 90 graden mogelijk wel wenselijk, dan kan een zitkussen worden toegepast [6,7]. Als alternatief is er ook de ergonomische zit [6].  

 

Plaatsing van de voorwielen

De voorwielen kunnen op verschillende plaatsen worden ingesteld. Als de voorwielen achter de voetsteun worden geplaatst is er meer kans om voorover te kantelen als het gewicht naar voren wordt geplaatst of er tegen een randje aan wordt gereden. Als de voorwielen voor de voetsteun gezet worden is het moeilijker om naar voren te kiepen, maar hierdoor wordt de rolstoel wel langer, wat ongunstig is voor het draaien en bewegen in kleinere ruimtes [6].  

​

Op deze site staat een link als je op ‘’eigenschappen actieve rolstoel’’ klikt. Dan brengt het je naar een video die kort belangrijkste dingetjes uitlegt over zitprincipes.

​

 

 

 

 

Klachten bij verkeerde houding 

Pijn in de rolstoel 

Decubitus: 

Kinderen kunnen ook last hebben van decubitus door langdurig zitten, maar zijn hier minder vatbaar voor dan volwassenen [7].  Er zijn 3 hoofdoorzaken: druk, frictie, ‘’shear’’ (schuiving/scheren) [3].  

Er zijn 4 fases van decubitus [3]. 

• Een rood of donker plekje op de huid dat niet verminderd als de druk er 30 minuten vanaf is.  

• Ondiepe wond. Bovenste laag van de huid kan afpellen of blaren 

• Diepe wond, hele laag huid is weg.  

• Hele diepe wond, door tot aan de spier en soms tot aan het bot.  

Decubitus plekken komen bij rolstoel gebonden kinderen vaak voor rond het sacrum [10]. 

Preventieve mogelijkheden zijn veel bewegen en verschillende posities aannemen, antidecubitus kussen, goed eten en drinken, vermijd vochtigheid en check regelmatig de huid [3,11,12].  

 

Vermoeidheid 

Vermoeidheid kan bij rolstoel rijdende kinderen een grote rol spelen als de rolstoel niet afgestemd is voor het individu. Bijvoorbeeld als er te veel gewicht op de voorwielen komt, is de rolstoel erg zwaar om vooruit te duwen.  

 

Bronnen:

[1] Check Je Zit. Ken je lichamelijke (on)mogelijkheden. [Internet] Beschikbaar via:  https://www.checkjezit.nl/goed-zitten-en-rijden/ken-uw-lichamelijke-onmogelijkheden/ (Geraadpleegd op 3 februari 2021) 

[2] Check je zit. Basisprincipes zitten. [Internet] Geraadpleegd op: https://www.checkjezit.nl/goed-zitten-en-rijden/basisprincipes-zitten/ (Geraadpleegd op 1 februari 2021) 

[3] World Health Organization. Wheelchair service training package. Reference Manual for Participants. Basic Level. 2012.  

[4] Kees van Breukelen. De ergonomische zit Deel II. 2010.

[5] Check je zit. Rolstoel-gebruiker-afstelling. [Internet] Geraadpleegd op: https://www.checkjezit.nl/goed-zitten-en-rijden/rolstoel-gebruiker-afstelling/ (Geraadpleegd op 8 februari 2021) 

[6] Wheelchair Skills Team. Wat is de juiste rolstoel? [Internet] Beschikbaar via: https://wheelchairskillsteam.nl/rolstoel-advies/wat-is-de-juiste-rolstoel/ (Geraadpleegd op 15 februari 2021) 

[7] Interview Puck de Gooijer – ergotherapeut.  

[8] Shefi S., Soudack M., Konen E., Been E. Development of the lumbar lordotic curvature in children from age 2 to 20. 2013; 38(10): E602-8. Doi: 10.1097/ BRS.0b013e31828b666b. 

[9] Check je zit. Basisprincipes rijden. [Internet] Beschikbaar via: https://www.checkjezit.nl/goed-zitten-en-rijden/basisprincipes-rijden/ (geraadpleegd op 15 februari 2021) 

[10] Samaniego IA. A sore spot in pediatrics: risk factors for pressure ulcers. Pediatr Nurs. 2003;29(4):278-82.  

[11] Freundlich K. Pressure Injuries in Medically Complex Children: A Review. Children (Basel). 2017;4(4):25.  

[12] HSC Public Health Agency. Pressure ulcer prevention for children. [Internet] Beschikbaar via: https://www.publichealth.hscni.net/sites/default/files/Pressure%20Ulcer%20Childrens%20Booklet%2003_17_web_0.pdf (Geraadpleegd op 2-3-2021)